ALFABE

Harf türleri ve tanıtımları

1-) Hep tek sesli harfler;

Ʌ,Ê,Ö,Ü harfleri hep tek sesli harftir harf tekrarı halleri yoktur.

2-) tek sesli harfler

A,E,I,O,U tek sesli harflerdir harf tekrarlı versiyonları vardır. Aralarından “i” harfi yarı sesli yarı sessiz bir melez harftir sesli vazifesini de görür sessiz vazifesini de görür. Ünlü harf düşmesi mevcut nomulide malum bunda etkinliğini gösterir ve vezinlerde gösterir. Vezinlerde genellikle sessiz harf olarak kullanılır. Misal kiro diye bir kelimemiz olduğunu farz edelim me- ön eki gelirse “mekro” olur. lakin “kairo” olsa kelimemiz “mekiro” halini alırdı. Vezin olarak örnek verirsek nomal vezniyle videgi->vodago olur lakin Laiçi->Loiaço olur. Bazı –i harfli kökler sesli ve sessiz dahil 3 harflidir “vidi” ve “vini” gibi, yahut “ediçi” gibi 4 harflidir lakin 2 sessiz kök vardır lakin ortada “i” harfi vardır bunlarda da sessiz harf olarak ele alınır. Çünkü bazı ölçüler 3 sessiz harften aşağısını kabul etmez. Eğer kelimemiz “kîro” olsaydı da “mekiro” olurdu î harfi i’nin çift versiyonudur çünkü. Harf tekrarlı sesli harfler kısmımıza müracat ederek gerekli bildiyi alabilirsiniz.

3-) harf tekrarlı sesli harfler

Â,Ė,Î,Ô,Û harfleri kendini tekrar eden sesli harflerdir. Harf tekrarlı sesli harfler nomulinin en detaylı konularındandır ve ilgili sesli harflerde bunları detaylıca anlattık. Kendini tekrar eden sesli harfler kelime sonunda kökün sesli harfini tekrar ediyorsa durum başkadır, başta ve ortada durum başkadır. Misal “tro” harflerinden müteşekkil bir kökümüz olduğunu düşünürsek isimler o harfiyle bittiği için isim hali trô olur lakin sıfat hali troa olur. lakin “tro” kökü ve “olt” kökünü birleştirerek bir birleşik kelime yaparsak “trôlto” olur ve buradaki “ô” tamamen uzun ama tek harfe dönüşmüş olur. başta olursa da şayet ô uzun ama tek harfe dönüşmüş olur. tek istisnası “ô” kelimesidir ve isim manasına gelir. Î harfine gelince çift “i” harfidir. Nomulide çoğul eki hariç y bulunmadığından ötürü misal “îlo” derken yani iilo derken onu “yilo” şeklinde farz etmek gerekir.

4-) başka sesli harflerle birleşik sesli harfler

Ŏ,Ə harfleri başka sesli harflerle birleşerek ayrı bir sesli harf haline gelen sesli harflerdir. Çalışma mantıkları harf tekrarlı sesli harflerle aynıdır lakin Ŏ harfi ao-oa seslerinin yan yana gelişiyle Ə harfi de ae-ea seslerinin yanyana gelişiyle olur.

5-) tek sessiz harfler

B,J,Ç,D,Ḍ,F,Ḟ,G,Ğ,H,Ḥ,K,L, Ŀ,M,N,P,Q,R,Ṙ,S,Ṣ,Ş,T,Ṭ,V,W,Y,Z harflerinden oluşur. Y harfi sadece çoğul ekinde ve kelime sonunda mevcuttur.                               

6-) kaynaşan çift harfler

Ĥ,Ṿ,Ż harfleri çift harftir ama birbirleriyle yan yana gelirlerse tek sessiz harfe dönüşürler. Ĥ=kh, Ṿ =vh Ż=zs-sz seslerinin yan yana gelmesinden oluşur. ve bunlar vezinlerde ve kırık vezinli çoğullarda bölünmez harflerdir birbirine kaynayan çift harftirler. Misal “teĥo” kelimesinin çoğulu “teĥĥo” olur “tekehho” olmaz.

7-) kaynaşmayan çift harfler

X, C, Ŋ, Ṃ birbiriyle kaynaşmayan çift harflerdir. Misal “texo” kelimesinin çoğulu “tekesso” olur yahut “co” kelimesinin çoğulu “tesso” olur.

😎 tamamen sessiz harf

‘ yani ayın harfi tamamen sessiz bir harftir.

Tek tek harfler

A

Bu harf alfabenin ilk harfidir türkçedeki a harfinin aynısıdır. Sıfatlar a harfiyle biter nomuli yapay dilinde. Ayrıca kelime sonundaki –a harfi genel bir sahiplik ekidir ve ikinci tekil şahıs iyelik ekidir. Ön ek olarak kullanıldığında olumsuz yapıcı ek manasına gelir. Bazı fiillerin olumlu hali “a” ile başlar mesela aneti=anlamak gibi. Onların olumsuzlarında da “a” harfi düşürülür neti=anlamamak gibi.

Â

Tek harfe dönüşen çift harftir. a harfinin tekrarlanmasıyla oluşur. nomulide a harfleri yan yana gelince bu harfe dönüşür ve tek harf halini alır. Kelime kökünün sonundayken kelime köküne tabidir yani kökün yapısını bozmaz lakin kelime ortasında ve başındaysa tamamen tek harfe dönüşür.

Ŏ

Ao-oa arası bir ses verir. Ağız o harfi söyleyecekmiş gibi açılır ve a denir. ao ve oa ne zaman kelime içinde yan yana gelse bu harfe dönüşür. kelime sonunda bulunuyorsa şayet misal “trŏ” gibi o harften önceki harf a harfidir trao şeklinde okunmalıdır eğer bir isimse. Lakin trŏ’nun sıfat formu traa diye okunması gerektiğinden “trâ” şeklinde yazılması gerekir. Sonuçta kelimenin kökü önemlidir kök “tra’dır. Kök şayet “tro” olursa isim hali “trô” olurdu. Sıfat hali de trŏ olurdu. Lakin korkulacak bir şey yok çünkü kelimeler sesteş olsa bile mantıkla hangi kelimenin hangisi olduğunu anlarsınız. Kaldı ki nomulide tro diye bir kök yoktur bu bir örnek olarak verilmiştir.

Ʌ

A harfidir lakin söylerken dudaklar düz şekilde olur ağız açılmaz 

B

Türkçedeki b harfi gibidir

J

Nomulideki j harfi türkçedeki c harfinin ve j harfinin sesini verir. J harfi bildiğiniz j harfidir.

Ç

Eski nomuli metinlerinde “ch” şeklinde geçen bu harf çift harf değildir tek harftir.

D

Türkçedeki d harfi gibidir

Ḍ

Arapçadaki dad harfi gibidir. D harfidir lakin kalın bir d harfidir dil üst dişlere değdirilerek çıkartılan bir d harfidir.

D̆

Çift harftir “dz” sesini verir. Arapçadaki dzal harfinin muadilidir. Mantığı “x” harfi gibidir tek harf olarak düşünülemez.

E

Türkçedeki e harfinin aynısıdır. Kelime sonundaysa zarfları belirtir ve de 3. Tekil şahıs iyelik ekidir.

Ė

Tek harfe dönüşen çift harftir. e harfinin tekrarlanmasıyla oluşur. nomulide e harfleri yan yana gelince bu harfe dönüşür ve tek harf halini alır. Misal “kuru” manasına gelen “drə”yı ele alalım kökeni “dre” dir bunun ve drea diye okunur. Drea bir sıfattır. İsim hali yapılmak istenirse dreo olur. kuru olarak manasında bir kelime söylemek istersek yani zarf hali kullanmak istersek “dree” demek lazım yani yazılışta tek harfe dönüşecek ve “drė” olacak. kök önemli nomulide. Kök neyse o. Misal daha iyi anlaşılması için birleşik kelimeyle yeni bir kök yaptık diyelim “drė” ile “kuro” kelimesini birleştirdik diyelim drėkuro olur ve oradaki ė harfi tek harf olarak ele alınır. Lakin kelimemiz birleşik değilse harf tekrarlı harf kökü değiştirmez. Yani drė’de kök “dre”dir lakin drekuro’da drėkur’dur kelimelerin ortasındayken çift harf özelliğini tamamen kaybeder sadece seslendirmesi çift harf olarak kalır. 

Ə

A ile e arası bir ses verir. Nomulide ne zaman “ae” ve “ea” harfi yan yana gelse “ə” formuna dönüşür ve tek harf halini alır. Çift harften tek harfe dönüşen sesli harftir. 

F 

Bildiğiniz türkçedeki f harfinin aynısıdır. 

Ḟ 

F harfi lakin dil dişlere temas etmeyecek. Islık çalarkenki gibi. 

G 

Türkçedeki g harfinin aynısıdır. 

Ğ 

Türkçedeki yumuşak g ile karıştırılmamalıdır arapçadaki ğayın harfi gibidir. 

H 

Bidiğiniz h harfidir 

Ḥ

“h” harfinin daha vurgulu halidir “Ĥ” karfinden yumuşak “H” harfinden serttir. türkçedeki “ahh” nidasındaki h’nin vurgusu gibidir.

Ĥ

KH sesini verir boğazdan h sesi de denir. Nomulide ne zaman “kh” harfleri bir araya gelirse bu harfe dönüşür lakin çift harf olarak nitelendirilmez.

Ê

türkçedeki “ı” sesine karşılık gelir.

I

Türkçedeki i harfinin aynısıdır. Nomulide büyük İ yoktur i harfinin üstündeki nokta sadece küçükken gösterilir. “i” şeklinde. –i her zaman fiil halini gösterir. Vezinlerde genellikle sessiz harf olarak ele alınır.

Î

Çift i harfidir. Diğer kendini tekrar eden sesli harfler gibi mantığa sahiptir. Kelime sonundaysa kökü değiştirmez. Misal “tî” kelimesinde kök ti’dir. Fiil hali “Tî” dir. İsim hali “tio”dur. Lakin afrahasîo olsaydı kelimemiz fiil hali afrahasîi olurdu. Yani okunuşla afrahasiii şeklinde. Nomulide malum kelimeler sonundaki harflerle ne olduğu belli olur. lakin aneteii örneğini verecek olursak aneteî olur isim hali de aneteo olur. kelime başında ve ortasında î harfi tek harf gibi ele alınır. Misal “afrahasîo” kelimesini “luro” ile birleştirirsek afrahasîluro olur ve oradaki “i” tek harf olur uzun ama tek.

K

Türkçedeki “k” harfinin aynısıdır.

L

Türkçedeki “L” harfi gibidir.

“Ŀ”

Kalın bir l harfidir dil üst dişlere değdirilek çıkartılır.

“M”

Türkçedeki m harfi gibidir.

Ṃ

mb sesidir çift harftir. Klavyede bu harf bulunmuyorsa “mb” hali de kullanılabilir.

“N”

Türkçedeki “n” harfi gibidir

Ŋ

Ng sesidir çift harftir. Klavyede bu harf bulunmuyorsa “ng” hali de kullanılabilir.

‘ (ayın)

Ayın harfi arapçada olan bir harftir nomulideki ayın harfi de hemen hemen arapçadaki gibidir. Bu harfi çıkarırken çok hafif duaksama olur sonra kelimeye devam edilir örneğin ma’o kelimesi ayınlıdır “ma”deyince nefes kesilir ve hemen ardından o harfi söylenir.

O

Türkçedeki o harfi gibidir.

Ô

Çift o harfidir. Kelime sonundayken kökü bozmaz misal “trô” kelimesinde kök “troo” dur. Yani sıfat hali troa şeklinde çıkartılır. Lakin kelime baş ve ortasındaysa ô harfi tamamen tek harfe dönüşür.

Ö

Türkçedeki ö harfi gibidir.

P

Türkçedeki p harfi gibidir.

Q

Bildiğiniz q harfidir. Örneğin kağıt ve kara kelimelerinin k’si arasındaki farkı düşünebiliriz. Kağıttaki k biraz daha yumuşaktır karadaki daha sert bir k’dir.

R

Türkçedeki r harfi gibidir

Ṙ

R harfi ama dil damakta titremiyor

S

Türkçedeki s harfi gibidir.

Ṣ

Arapçadaki sad harfinin muadilidir. Dil üst dişlere değdirilerek çıkartılan kalın bir s harfidir.                                                                                             

C

X gibi sürekli çift harftir “ts” sesini verir tek harfe dönüşmez

Ş

Türkçedeki ş gibidir

T

Türkçedeki t gibidir.

Ṭ

Tha harfidir arapçada da mevcuttur dil üst dişlere değdirilerek çıkarılan sert bir t’dir.

U

Türkçedeki u harfinin aynısıdır.

Û

Çift harftir.

Ü

Türkçedeki ü harfinin aynısıdır.

V

Bildiğiniz v harfidir.

W

Bildiğiniz dabulyudur.

Ṿ

Tek harftir. Nomulide ne zaman “vh” harfleri yanyana gelirse “ṿ” harfine dönüşür ve tek harf halini alır. Bu harf tıpkı ḥ harfi gibi boğaza vurgulu bir harftir

X

Bildiğiniz iks harfidir “ks” sesini verir çift harftir. Ks harfleri ne zaman yan yana gelirse x olur.

Y

Nomulide sadece kelime sonunda çoğul eki olarak kullanılır.

Ż

Arapçadaki “zı” harfine karşılık gelir. Z ve s harfi arası bir ses verir çift harf değildir. Nomulide ne zaman “zs” sesi yahut “sz” sesi bir araya gelse bu harfe dönüşür.

Z

Bildiğiniz z harfidir.

Not: aksanlı harfler klavyede bulunmuyorsa şayet klavyede ona benzeyen harfler kullanılır.

NOMULI EL YAZISI ALFABESİ