Anlayışçı nizam elbette dünyadaki modernist nizamı eleştirecek, tarihi karakterleri tenkit edecek ve yeri geldiğinde takdir edecek, dünyaya bir de kendi bakış açısıyla söz söyleyecektir lakin bu demek değildir ki tarih için hınç beslenip bugün ve yarın berbat edilsin. Şu hayatımızda tek gün vardır o da bugündür. Dün geçti yarın gelecek mi belli değil o zaman ne yapacağız dünya barışına hizmet için? Anı yaşayacağız bugün var belki yarın olmayacak bugün son günümüz gibi düşünelim. Tarih meseleleri üzerinden kalp kıranlar, tarih konuları yüzünden birbiriyle çatışan kişiler ve gruplar ancak zavallıdırlar. Tarih elbette bir bilinçtir bununla birlikte geçmiş geçmiştir yani insanlar yaşadıkları güne bakmalıdırlar. Misal mezhep savaşları ne için? Geçmişte ortaya çıkmış yorum farklarının fanatikliğidir eskiler yaptı diye bugün neden yapılsın ki? bugün dini inancını yaşarsın ve anlatabiliyorsan anlatırsın. asırlar önce yaşamış gruplar arasında o haklıydı bu haklıydı kavgası doğru değildir.

Yahut diğer politik meseleler misal osmanlı tarihi. Yahut cumhuriyet tarihi padişah yarıştırma, paşa yarıştırma cumhurbaşkanı yarıştırma, o padişahı savunma bu cumhurbaşkanın savunma gibi teranelerle cepheleşmek doğru mudur? ne padişahlar ne de cumhuriyeti kuranlar yaşamıyor artık öldüler. onlardan sonra gelen kuşağın da çoğu öldü hatta. 2020’li yıllardayız ve 1900’lerin başının politik taraflarını savunuyoruz hatalıya hatalı diyemiyoruz böyle bir düşünce anlayışçı düşünce olabilir mi?

Bu sebepledir ki bir anlayışçının bilinci dün yok bugün var bilincidir. Bugünü son günü gibi yaşayan bir insan gereksiz çekişmelerle hayatını geçirmez. Elimizde tutamadığımız tarihi tartışıp cephelenmeler yaparak bir şeyler kazanamayız. Evet tarihte hepimizin haklı gördüğü taraflar olacak ama başkası benim haklı gördüğüm tarafı haksız gördü diye o başkasına karşı neden kötü bir fikre sahip olalım ki? Şayet bize zarar vermek niyeti yoksa. Bu farkta en sevdiğimiz renkler arasındaki farklılığı duyunca önemsediğimiz kadar olmalıdır. Misal ben mavi severim sen kırmızı seversin en sevdiğin renk olarak. Tamam der geçerim üzerinde düşünmem işte mutlu bir hayatın sırrı budur.